YAPILARINA GÖRE KELİMELER
Makale Sayfaları |
---|
YAPILARINA GÖRE KELİMELER |
BİRLEŞİK İSİMLER |
BİRLEŞİK SIFAT |
BİRLEŞİK YAPILI FİİLLER |
Gösterilen Sayfa 4 / 4
C) BİRLEŞİK YAPILI FİİLLER
İki ya da daha fazla kelimenin bir araya gelerek oluşturdukları fiillerdir. Üç yolla yapılır:
a)Yardımcı fiille kurulan birleşik fiiller
İ S İ M | Yardımcı Fiil |
et- | |
ol- | |
eyle- | |
kıl- |
Yardım et-
Başarılı ol-
Not: Ol- yardımcı fiili tek başına da fiil olarak kullanılabilir. Ben hep sizin yanınızda olacağım.
Örnek Soru: “Olmak” fiili aşağıdaki cümlelerin hangisinde yardımcı fiil olarak kullanılmıştır? (1996 – FL / AÖL)
A)Gideli iki yıl oluyor. (Zarf Tümleci)
B)Her şeyden önce insan olmalı. (Yüklem)
C)Evimizin bir de bahçesi olmalı. (Özne)
D)Bu yaz ekinler erken oldu. (Zarf Tümleci)
CEVAP: B
Çözüm: ol- kelimesi tek başına yüklem olduğu zaman, yanındakini fiilleştirmek yerine onları özne, nesne veya tümleç olarak alır.
NOT: Yardımcı fiille oluşturulan birleşik fiillerde ses düşmesi veya ses türemesi oluşuyorsa fiil bitişik yazılmalıdır. Eğer ünlü düşmesi veya ünsüz türemesi olmuyorsa ayrı yazılır.
Sabır-et- sabret- (Ses düşmesi)
Af-et- af-f-et- (Ses türemesi)
Terk et-
Namaz kıl-
Hasta ol-
Örnek Soru: Hangi cümlede birleşik fiil yoktur? (1993 EML)
A) Bahçede çalışan komşumuza yardım edelim.
B) İnsanları fikirlerinden dolayı küçümsemeyin.
C) Sabahtan beri içimde bir eziklik hissediyorum.
D)Dayıma, sabah erkenden telefon ettim.
b)Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller ( Deyim Halindeki Birleşik Fiiller)
Kelimelerin gerçek anlamlarından sıyrılmasıyla yani mecaz anlamda kullanılmasıyla oluşan birleşik fiillerdir. –mek. –mak mastar ekinin alabilen deyimler bu gruba girer. Veya ; isim soylu kelime ya da kelimelerle bir fiilin bir araya gelmesiyle oluşur.
Memleketim gözümde tütüyor ! Başka nereye başvurdunuz? Çok eziyet çekmiş.
(Göz gezdir-, kafa patlat-, kapı dinle-, kulak asma-, akıl ver-...)
c) Kurallı Birleşik Fiiller
En az iki kelimenin belli bir kurala göre birleşmesiyle oluşan birleşik fiillerdir. Dilimizde çok değişik kurallı birleşik fiil vardır. Bunların en yaygın olarak kullanılanları dört çeşittir.
1) Tezlik Fiili
Fiil kök ve gövdelerine –ı, -i, -u, -ü ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime “vermek” fiiliyle birleştirilir. Tezlik fiilleri daima bitişik yazılır. Geliver-, yapıver-, okuyuver-, seçiver...
Tezlik fiillerinde genellikle “çabukluk, beklenmezlik, kolaylık, önem vermeme” anlamları görülür.
Gazeteyi yere atıverdi. (Önem vermeme)
Fiil Tabanı -(i) ver (mek)
Bak (ı)ver-
Tezlik fiilinin olumsuzu iki şekilde yapılır: Geliver...gelmeyiver veya geliverme
2) Yeterlilik Fiili
Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime “bilmek” fiiliyle birleştirilir. Bu fiillerde bir işin yapılmasına gücün yetmesi, işi başarma anlamları vardır. Daima bitişik yazılır. Yapabil-, gezebil-, okuyabil-...
Yeterlilik fiillerinde genellikle olasılık anlamı görülür. Bu nedenle yeterlilik fiillerinin bulunduğu cümlelerde olasılık zarflarının kullanılması dil yanlışlığına yol açar.
Belki yarın köye dönerim. (Doğru)
Yarın köye gidebilirim. (Doğru)
Belki yarın köye gidebilirim. (Yanlış)
Yeterlilik fiilinin olumsuzu üç şekilde yapılır: Alabilirim... (Alamam) (Almayabilirim) (Alamayabilirim)
Yukarıdaki üç olumsuz yeterlilik fiilinin aralarında anlam farkı vardır. Birincide kesinlik, ikincide kişinin kendisine bağlı olumsuzluk, üçüncüde ise kişinin elinde olmayan nedenlerden doğan olumsuzluk söz konusudur.
3) Sürerlilik Fiili
İki şekilde yapılır.
Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime “durmak, kalmak, gelmek” fiilleriyle birleştirilir. Bu tür sürerlilik fiilleri daima bitişik yazılır. Uyuyakal-, gidedur-, süregel-...
Fiil kök veya gövdelerine –ıp, -ip, -up, -üp ekleri getirilir. Bu kelimelerden sonra “durmak, kalmak, gelmek” fiilleri kullanılır. Bu tür sürerlilik fiilleri ayrı yazılır. Konuşup dur-, gidip dur-, donup kal-, sürüp gel-...
Bu fiillerde, işin belli bir süre devam ettiği anlamı vardır. Sürerlilik fiillerinin olumsuzu yoktur.
4) Yaklaşma Fiili
Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime, “yazmak” fiiliyle birleştirilir. Yaklaşma fiilleri bitişik yazılır. Düşeyaz-, öleyaz-...
Bu fiillerde “olmadı ama az daha olacaktı, az kalsın oluyordu” anlamları vardır. Yaklaşma fiillerinin anlamı olumsuzdur. Bu nedenle yaklaşma fiilleri ayrıca olumsuz yapılamaz. Yani bu fiillerin görünümü olumlu, anlamı olumsuzdur.
NOT : Türkçe'de en çok kullanılan kurallı birleşik fiiller bunlardır. Bunlar iki fiilden oluşmuştur. Ayrıca bir fiilimsi, bir fiilden (ağlayacağı tut-, göresi gel-..) ; bir fiil , bir yardımcı fiilden oluşan (hazırlanmış ol-, gider ol-, söyleyecek ol-...) kurallı birleşik fiiller de vardır.
Birleşik kelimelerin yazılışı
İki kelime birleşirken ses türemesi veya ses düşmesi oluyorsa; iki kelime birleşirken kelimelerden biri veya ikisi de anlamını kaybediyorsa, böyle birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Pazar + ertesi = Pazartesi (Ses düşmesi)
His + etmek = Hissetmek (Ses türemesi)
Hanım + eli = Hanımeli (İki kelime de anlamını kaybetmiş.)
36 Yorum - Senin Görüşün Nedir?
çok iyi ben çok beğendim arkadaşlar güzel yazmış
beyaz kelimesi yapısı bakımından nasıl bir kelimedir[/b]
İmambayıldı=isim+fiil
Bozkır=sıfat+isim
Kapkaç=fiil+fiil
Kızılırmak=sıfat+isim
[quote name="ziyaretçi 2dk"]beyaz kelimesi yapısı bakımından nasıl bir kelimedir[/b][/quote]
Yapım eki almadığından basit kelimedir.
[quote name="gamze"]gamze kelimesi birleşik mi[/quote]
Hayır, birleşik kelime en az 2 kelimenin birleşip kaynaşmasından oluşur. ör: Çanakkale, boşboğaz, yapabilmek...
[quote name="melis"][quote name="merve türkoğlu"]çekimli fiil ne ki[/quote] çekimlenmiş fiil demek[/quote]
çekimli fiil= fiil+kip eki+şahıs eki... örnek: gel+ecek+im
[quote name="lütfen"]meslektaş bence birleşik kelıme ama doğrusu nedir luutfen yardımcı olun yarına yetişmesi gerekiyor[/quote]
Hayır, birleşik değil. Bu kelimedeki taş sözcük olan taş değil, adaş sözcüğünde de gördüğümüz -daş ekidir. Sonuç olarak örneğin Beşiktaş birleşik, meslektaş türemiştir.
çok saolun tsk ederım :)
SİVRİSİNEK
PAMUKKALE
ÇANAKKALE
FENERBAHÇE
BEŞİKTAŞ
GALATASARAY
DENİZALTI...
VB. BİR SÜRÜ ŞEY ÇOĞALTILABİLİR ARKADAŞLAR.
Arkadaşlar "Sözcükte Yapı" ile ilgili şeyler gönderin ne olur!
Arkadaşlar birleşik kelime gibi görünmüyor olabilir ama bunlar birleşik kelimelerdir:
BİRLEŞİK KELİMELER: AÇIKLAMALARI:
pazartesi pazar+ertesi
kahvaltı kahve+altı
cumartesi cuma+ertesi
Kim 5. sınıfa gidiyor. Türkçe konuları lazım.
Çok ama çok iyi
Yaşasın yapim eki almiş mii?
Yaşasın yapim eki almişmii
ÇOK İYİ HAZIRLAMIŞSINIZ
baya çok ama çok hazırlanmış. internet çok ilerliyor. bilgisayarlar,tabletler,telefonlar çok donuyor arkadaşlar.
deli deli küpeli
bu arada abimin adı furkan
kuşburnu, denizanası,akşehir,bilgisayar,samanyolu,çekyat , gökdelen
İntegral çözmek daha kolay bence
çok iyi bir site
Ne demektir
Bu site sayesinde ödevimi yapabildim
Çok TEŞŞEKKÜR ederim
Daha fazla örnek olabilirdi???? ama idare eder ????????
Dolma türemiş bir kelime midir
vallahi ben pek fazla beğenmedim arkadaşlar benimle aynı fikirde olanlar ok işareti koysunlar ok
Kuralli birlesik sıfatlardan örnekler yazabilirmisiniz acaba
Denizde kelimesi turemis mi?
Cesaret kelimesş basit midir yoksa türemiş kelime midir
Usta nasıl türemiş isimdir ?
Gala-tasaray kızıl-ay yeşil-ay kız-kulesi kuş-burnu ata-türk ulu-dağ kuş-konmaz bilgi-sayar yeterli
Gala-tasaray kızıl-ay yeşil-ay kız-kulesi kuş-burnu ata-türk ulu-dağ kuş-konmaz bilgi-sayar yeterli
beyaz kelimesi yapı bakımından nedir
beyaz kelimesi türemiş midir basit mi
gülümsedi,sevindi,hatırladı,yazdı,ulaştırdı,beğendi,bıraktı,şaşırdı,yatırdı,verdi,doyurdu,yedirdi,gittiler,çıktı,uyuyordu,aldı,korktu,havladı,duydu,attılar,kurtarıldı hangisi basit mi türemiş fiili mi
Çok tşk