Türkçe Bilgi , Ansiklopedi, Sözlük

Çeşitli konularda makaleler içeren ve kullanıcıların yorum yazarak bilgi eklediği genel bilgi ve başvuru sitesi

Youtube

Kanalımıza abone oldunuz mu?

Youtube kanalımıza abone olarak hem sitemize destek olabilirsiniz hem de bilgilendirici videolarımızdan haberdar olabilirsiniz.

Hemen Abone Ol!

İletişim Bilgisi

Aşağıdaki bilgileri kullanarak site hakkında bize ulaşbilirsiniz

Telefon: +90 536 686 91 70

[email protected]

YAPILARINA GÖRE KELİMELER

Makale Sayfaları
YAPILARINA GÖRE KELİMELER
BİRLEŞİK İSİMLER
BİRLEŞİK SIFAT
BİRLEŞİK YAPILI FİİLLER

C) BİRLEŞİK YAPILI FİİLLER

İki ya da daha fazla kelimenin bir araya gelerek oluşturdukları fiillerdir. Üç yolla yapılır:

a)Yardımcı fiille kurulan birleşik fiiller


İ S İ M

Yardımcı Fiil

et-

ol-

eyle-

kıl-

Yardım      et-

Başarılı      ol-

Not: Ol-  yardımcı fiili tek başına da fiil olarak kullanılabilir. Ben hep sizin yanınızda olacağım.

Örnek Soru: “Olmak” fiili aşağıdaki cümlelerin hangisinde yardımcı fiil olarak kullanılmıştır? (1996 – FL / AÖL)

A)Gideli iki yıl oluyor.  (Zarf Tümleci)

B)Her şeyden önce insan olmalı.  (Yüklem)

C)Evimizin bir de bahçesi olmalı. (Özne)

D)Bu yaz ekinler erken oldu.  (Zarf Tümleci)          
CEVAP: B

Çözüm: ol- kelimesi tek başına yüklem olduğu zaman, yanındakini fiilleştirmek yerine onları özne, nesne veya tümleç olarak alır.

NOT: Yardımcı fiille oluşturulan birleşik fiillerde ses düşmesi veya ses türemesi oluşuyorsa fiil bitişik yazılmalıdır. Eğer ünlü düşmesi veya ünsüz türemesi olmuyorsa ayrı yazılır.

Sabır-et-     sabret-  (Ses düşmesi)

Af-et-         af-f-et- (Ses türemesi)

Terk et-

Namaz kıl-

Hasta ol-

Örnek Soru: Hangi cümlede birleşik fiil yoktur? (1993 EML)

A) Bahçede çalışan komşumuza yardım edelim.

B) İnsanları fikirlerinden dolayı küçümsemeyin.

C) Sabahtan beri içimde bir  eziklik hissediyorum.

D)Dayıma, sabah erkenden telefon ettim.


b)Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller ( Deyim Halindeki Birleşik Fiiller)

Kelimelerin gerçek anlamlarından sıyrılmasıyla yani mecaz anlamda kullanılmasıyla oluşan birleşik fiillerdir. –mek. –mak mastar ekinin alabilen deyimler bu gruba girer.  Veya ; isim soylu kelime ya da kelimelerle bir fiilin bir araya gelmesiyle oluşur.

Memleketim gözümde tütüyor ! Başka nereye başvurdunuz? Çok eziyet çekmiş.

(Göz gezdir-, kafa patlat-, kapı dinle-, kulak asma-, akıl ver-...)

c) Kurallı Birleşik Fiiller

En az iki kelimenin belli bir kurala göre birleşmesiyle oluşan birleşik fiillerdir. Dilimizde çok değişik  kurallı birleşik fiil vardır. Bunların en yaygın olarak kullanılanları dört çeşittir.

1) Tezlik Fiili

 Fiil kök ve gövdelerine –ı, -i, -u, -ü ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime “vermek” fiiliyle birleştirilir. Tezlik fiilleri daima bitişik yazılır. Geliver-, yapıver-, okuyuver-, seçiver...

Tezlik fiillerinde genellikle “çabukluk, beklenmezlik, kolaylık, önem vermeme” anlamları görülür.

Gazeteyi yere atıverdi. (Önem vermeme)

Fiil Tabanı         -(i) ver (mek)

Bak                  (ı)ver-

Tezlik fiilinin olumsuzu iki şekilde yapılır: Geliver...gelmeyiver  veya  geliverme

2) Yeterlilik Fiili

 Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime “bilmek” fiiliyle birleştirilir. Bu fiillerde bir işin yapılmasına gücün yetmesi, işi başarma anlamları vardır. Daima bitişik yazılır.  Yapabil-, gezebil-, okuyabil-...

Yeterlilik fiillerinde genellikle olasılık anlamı görülür. Bu nedenle yeterlilik fiillerinin bulunduğu cümlelerde olasılık zarflarının kullanılması dil yanlışlığına yol açar.

Belki yarın köye dönerim. (Doğru)

Yarın köye gidebilirim. (Doğru)

Belki yarın köye gidebilirim. (Yanlış)

Yeterlilik fiilinin olumsuzu üç şekilde yapılır: Alabilirim... (Alamam) (Almayabilirim) (Alamayabilirim)

Yukarıdaki üç olumsuz yeterlilik fiilinin aralarında  anlam farkı vardır. Birincide kesinlik, ikincide kişinin kendisine bağlı olumsuzluk, üçüncüde ise kişinin elinde olmayan nedenlerden doğan olumsuzluk söz konusudur.

3) Sürerlilik Fiili

İki şekilde yapılır.

Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime “durmak, kalmak, gelmek” fiilleriyle birleştirilir. Bu tür sürerlilik fiilleri daima bitişik yazılır. Uyuyakal-, gidedur-, süregel-...

Fiil kök veya gövdelerine –ıp, -ip, -up, -üp ekleri getirilir. Bu kelimelerden sonra “durmak, kalmak, gelmek” fiilleri kullanılır. Bu tür sürerlilik fiilleri ayrı yazılır. Konuşup dur-, gidip dur-, donup kal-, sürüp gel-...

Bu fiillerde, işin belli bir süre devam ettiği anlamı vardır. Sürerlilik fiillerinin olumsuzu yoktur.


4) Yaklaşma Fiili

Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime, “yazmak” fiiliyle birleştirilir. Yaklaşma fiilleri bitişik yazılır. Düşeyaz-, öleyaz-...

Bu fiillerde “olmadı ama az daha olacaktı, az kalsın oluyordu” anlamları vardır. Yaklaşma fiillerinin anlamı olumsuzdur. Bu nedenle yaklaşma fiilleri ayrıca olumsuz yapılamaz. Yani bu fiillerin görünümü olumlu, anlamı olumsuzdur.

NOT : Türkçe'de en çok kullanılan kurallı birleşik fiiller bunlardır. Bunlar iki fiilden oluşmuştur. Ayrıca bir fiilimsi, bir fiilden (ağlayacağı tut-, göresi gel-..) ; bir fiil , bir yardımcı fiilden  oluşan (hazırlanmış ol-, gider ol-, söyleyecek ol-...) kurallı birleşik fiiller de vardır.

Birleşik kelimelerin yazılışı

İki kelime birleşirken ses türemesi veya ses düşmesi oluyorsa; iki kelime birleşirken kelimelerden biri veya ikisi de anlamını kaybediyorsa, böyle birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Pazar + ertesi = Pazartesi (Ses düşmesi)

His + etmek = Hissetmek (Ses türemesi)

Hanım + eli  = Hanımeli (İki kelime de anlamını kaybetmiş.)
<< Önceki - Sonraki Sayfa >>

36 Yorum - Senin Görüşün Nedir?

#1 denizka
-
deniz
-
2014-11-07 08:29:16 +30

çok iyi ben çok beğendim arkadaşlar güzel yazmış

#2 beyaz
-
ziyaretçi 2dk
-
2014-11-12 07:03:41 +25

beyaz kelimesi yapısı bakımından nasıl bir kelimedir[/b]

#3 Sözcükte yapı
-
Zeynep
-
2014-12-23 16:47:34 +25

İmambayıldı=isim+fiil
Bozkır=sıfat+isim
Kapkaç=fiil+fiil
Kızılırmak=sıfat+isim

#4 basit
-
mört
-
2014-12-30 00:10:15 +23

[quote name="ziyaretçi 2dk"]beyaz kelimesi yapısı bakımından nasıl bir kelimedir[/b][/quote]
Yapım eki almadığından basit kelimedir.

#5 basit
-
mört
-
2014-12-30 00:12:05 +22

[quote name="gamze"]gamze kelimesi birleşik mi[/quote]
Hayır, birleşik kelime en az 2 kelimenin birleşip kaynaşmasından oluşur. ör: Çanakkale, boşboğaz, yapabilmek...

#6 basit
-
mört
-
2014-12-30 00:14:54 +18

[quote name="melis"][quote name="merve türkoğlu"]çekimli fiil ne ki[/quote] çekimlenmiş fiil demek[/quote]
çekimli fiil= fiil+kip eki+şahıs eki... örnek: gel+ecek+im

#7 basit
-
mört
-
2014-12-30 00:19:21 +20

[quote name="lütfen"]meslektaş bence birleşik kelıme ama doğrusu nedir luutfen yardımcı olun yarına yetişmesi gerekiyor[/quote]
Hayır, birleşik değil. Bu kelimedeki taş sözcük olan taş değil, adaş sözcüğünde de gördüğümüz -daş ekidir. Sonuç olarak örneğin Beşiktaş birleşik, meslektaş türemiştir.

#8 odew
-
asena
-
2015-02-03 16:41:37 +22

çok saolun tsk ederım :)

#9 İSİM+İSİMDEN OLUŞAN BİRLEŞİK ADLAR
-
~ZEHRA~
-
2015-03-21 19:21:02 +20

SİVRİSİNEK
PAMUKKALE
ÇANAKKALE
FENERBAHÇE
BEŞİKTAŞ
GALATASARAY
DENİZALTI...
VB. BİR SÜRÜ ŞEY ÇOĞALTILABİLİR ARKADAŞLAR.

#10 NE OLUR!
-
~ZEHRA~
-
2015-03-21 19:26:06 +18

Arkadaşlar "Sözcükte Yapı" ile ilgili şeyler gönderin ne olur!

#11 ANLAŞILAMAYAN BİRLEŞİK KELİMELER
-
~ZEHRA~
-
2015-03-21 20:22:22 +17

Arkadaşlar birleşik kelime gibi görünmüyor olabilir ama bunlar birleşik kelimelerdir:

BİRLEŞİK KELİMELER: AÇIKLAMALARI:
pazartesi pazar+ertesi
kahvaltı kahve+altı
cumartesi cuma+ertesi

#12 ...-
-
~ZEHRA~
-
2015-03-21 21:26:59 +15

Kim 5. sınıfa gidiyor. Türkçe konuları lazım.

#13 türemiş kelimeler
-
kübra
-
2015-03-31 22:16:58 +14

Çok ama çok iyi

#14 yapim ekleri
-
bıdıbıdı
-
2015-04-05 19:15:03 +12

Yaşasın yapim eki almiş mii?

#15 yapim ekleri
-
ELİF
-
2015-04-05 19:16:05 +14

Yaşasın yapim eki almişmii

#16 CÜMLENİN ÖGELERİ
-
İSMAİL
-
2015-11-04 20:20:10 +13

ÇOK İYİ HAZIRLAMIŞSINIZ

#17 yapılarına göre kelimeler
-
ARCA
-
2015-11-12 08:51:22 +7

baya çok ama çok hazırlanmış. internet çok ilerliyor. bilgisayarlar,tabletler,telefonlar çok donuyor arkadaşlar.

#18 deli
-
deli muhammet
-
2015-12-06 12:18:29 +7

deli deli küpeli

#19 bileşik kelimellllllllller
-
zeynep
-
2015-12-08 17:49:52 +6

bu arada abimin adı furkan
kuşburnu, denizanası,akşehir,bilgisayar,samanyolu,çekyat , gökdelen

#20 Kelimeler
-
Mert
-
2015-12-09 22:11:41 +7

İntegral çözmek daha kolay bence

#21 yok
-
yok
-
2016-05-27 20:13:20 +5

çok iyi bir site

#22 Ünsüz türemesine uğramış birleşik eylemler
-
Onur
-
2016-11-03 19:09:09 +4

Ne demektir

#23 Teşekkürler
-
Muhammed Enes
-
2016-11-05 20:29:54 +4

Bu site sayesinde ödevimi yapabildim


Çok TEŞŞEKKÜR ederim

#24 Konular eksik
-
Zeynep
-
2016-11-19 10:28:51 +4

Daha fazla örnek olabilirdi???? ama idare eder ????????

#25 Türemiş kelimeler
-
Fatma
-
2016-12-12 13:58:02 +4

Dolma türemiş bir kelime midir

#26 şimcik
-
adı olmayan çocuk
-
2017-02-09 21:07:04 +4

vallahi ben pek fazla beğenmedim arkadaşlar benimle aynı fikirde olanlar ok işareti koysunlar ok

#27 kuralli birleşik sıfatlar
-
mehmet
-
2017-02-21 21:20:30 +3

Kuralli birlesik sıfatlardan örnekler yazabilirmisiniz acaba

#28 Odev
-
Ismylofa
-
2017-02-26 11:31:04 +4

Denizde kelimesi turemis mi?

#29 Cesaret
-
Azra
-
2017-04-22 22:44:33 +4

Cesaret kelimesş basit midir yoksa türemiş kelime midir

#30 KELİMEDE YAPI
-
Ibrahim
-
2017-12-01 02:02:03 +11

Usta nasıl türemiş isimdir ?

#31 Türkçe
-
Dilan
-
2017-12-25 19:17:21 +3

Gala-tasaray kızıl-ay yeşil-ay kız-kulesi kuş-burnu ata-türk ulu-dağ kuş-konmaz bilgi-sayar yeterli

#32 Türkçe
-
Dilan
-
2017-12-25 19:17:21 +3

Gala-tasaray kızıl-ay yeşil-ay kız-kulesi kuş-burnu ata-türk ulu-dağ kuş-konmaz bilgi-sayar yeterli

#33 alkan
-
ali
-
2018-03-27 13:02:09 +3

beyaz kelimesi yapı bakımından nedir

#34 ateş
-
kadir
-
2018-03-27 13:04:55 +3

beyaz kelimesi türemiş midir basit mi

#35 türkçe
-
bilmeyen adı
-
2018-12-19 18:17:26 +4

gülümsedi,sevindi,hatırladı,yazdı,ulaştırdı,beğendi,bıraktı,şaşırdı,yatırdı,verdi,doyurdu,yedirdi,gittiler,çıktı,uyuyordu,aldı,korktu,havladı,duydu,attılar,kurtarıldı hangisi basit mi türemiş fiili mi

#36 Güzel
-
Hehehhehe
-
2019-03-21 17:34:43 +4

Çok tşk

Görüşün Nedir?

Karakter Sayacı:
0