Tecahül-i arif, edebiyatta sanat türlerenden biri, bir edebi terim. Bildiğini veya bilineni bilmemezlikten gelerek nükte yapmak. Bu terimi açıklamak için sık sık verilen bir örnek Fuzuli'nin şu dizeleridir:"Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezemYa muhît olm...

Şiirde dizeyi düzyazıda cümleyi oluşturan sözcüklerin sıralanışından, birbiriyle bağıntısından doğan ve kulağa hoş gelen sessel düzen. Ahenk. Uyum....

Bir konu ya da beğeniye göre, derlenen metinlerin bulunduğu eser. Latince anthos (çiçek) legein (toplamak) sözcüklerinden oluşur. Divanü Lugatti't Türk, edebiyatımızda ilk antoloji olarak görülebilir. Şair mecmuaları, tezkireler, cönkler de antoloji olarak kabul edilir. Güldeste. S...

Türkistan'ın büyük velisi Ahmed Yesevi'nin (ölümü:1166) dile getirdiği "hikmet" adı verilen şiirlerini bir araya getiren şiir antolojisine verilen özel isimdir. Türk edebiyatı tarihinde "Divan-ı Hikmet"in önemi İslâmiyet'ten sonraki Türk Edebiyatı'nın da...

Divan edebiyatında düz yazılarda cümle içindeki kafiye düzenidir.Gözlerin nûr-u, gönüllerin sürûr-u; başımızın tâc-ı,dil ehlinin mirâc-ı (Zengin uyak ve redifler var.)...

İhtira, Arapça kökenli yeni bir şey bulma, türetme manalarına gelen sözcük. Edebi bir terimdir.Edebiyatta daha önce hiçbir şairin (veya yazarın) kullanmadığı (yeni) sözcük, deyim ve üslupları tanımlar....

Gerçek ya da düş ürünü bir olayı aktaran kısa düz yazı şeklindeki anlatıya öykü veya eski adıyla hikâye denir.Kısa oluşu, yalın bir olay örgüsüne sahip olması, genellikle önemli bir olay ya da sahne aracılığıyla tek ve yoğun bir etki uyandırması ve az sayıda kara...

Dörder mısralı bendlerle kurulan nazım şeklidir. Her dörtlüğün tek sayılı dizeleri ile çift sayılı dizeleri kendi aralarında kafiyelidir. Dörtlük sayısı sınırlı değildir. Her tür konuya uygun olduğu için çok kullanılır. Çaprazlama da denir. Örnek Hâfız'ın kabr...

Âşıklık geleneğinde sazlı, sazsız, doğaçlama, yazarak ya da birkaç özelliği birden taşıyıp geleneğe bağlı şiir söyleyenlere âşık, bu söyleme biçimine âşıklık-âşıklama, âşıkları yönlendiren kurallar bütününe âşıklık geleneği d...

Âşık edebiyatında her türün özel bir ezgisi vardır. Buna makam adı verilir. Çalınan ezginin makamından âşıklar ve dinleyiciler hangi konu ve türde şiir söyleneceğini tahmin ederler....

Kol, usta çırak geleneği içinde, birbiri ardınca yetişen âşıkların, odak kimliğindeki usta âşığa bağlılık duyarak, ona ait üslûp, dil, ayak, ezgi, konu, hatıra ve hikâyelerin devam ettirildiği okuldur....

Âşıkların ortaya koyduğu eserlerin oluşturduğu, halk edebiyatı içinde yer alan bir kol. Anonim ürünlerin dışında kalan şiirlerin (koşma, destan, semai, kalenderi vb.) oluşturduğu toplam, böyle adlandırılır. Kimi âşıkların başından geçen ve yaygınlaşıp ünlen...

Efsane anlatan kimse.Anadolunun bazı bölgelerinde "Efsaneci" de denir....

Anlatılanları kelimelerin yapılışından, cümlelerin uzayıp kısalmasından,bazı sözlerin seslerinden yararlanarak canlandırma özelliği....

Ses kakışması bulunmayan güzel yazılardaki tatlı ses. Akıcılık....

Halk şiiri nazım şeklidir. Aruzun müstef'ilâtün müstef'ilâtün müstef'ilâtün müstef'ilâtün kalıbıyla murabba şeklinde yazılır. Her mısra bir müstef'ilâtün cüzüne sığacak şekilde dört kelime veya kelime grubuna bölünür. Birinci mısranın 2. C�...

Vecize veya özdeyiş, söyleyeni belli, kısa, anlamlı sözdür. Bireysel ya da toplumsal bir ilke, bir görüş, bir kanıyı en kısa yoldan anlatır. Yaşam deneyimine ve gözleme dayanır. Vecizeler bağımsız yazıldığı gibi, bir eserin içinde dağınık da bulunabilir. İslam büyükler...

Tekerleme , sözlüklerde "ağızda yuvarlanan söz, saçma sapan söz, eşsesli kelimelerle kurulu konuşma" anlamlarına gelen, masal, hikaye, bilmece, halk tiyatrosu gibi bazı edebi türler içinde veya bağımsız olarak söylenen ölçülü ve kafiyeli sözlerdir.Çokluk çocuk folkl...

Taştir, bir gazelde her beytin iki mısrasının arasına iki veya üç mısra ekleyerek manzume meydana getirmektir. Divan edebiyatı nazım şeklidir.Kelime, Arapça "bir şeyin yarısı, iki cüzünden bir cüzü" anlamındaki şatr kökünden gelir. Taştirde, aynı vezin ve kafiyede,...

Sakiname, bir edebiyat terimi.Divan şiirinde sakiyi (içki sunan kimse) ve şarabı övmek amacıyla yazılan şiir türüne sakiname denir. Arap edebiyatındaki "hamriye"ler bu türün ilk örnekleridir. İran ve Türk edebiyatlarında, sakinin ve şarabın övgüsü çağın geleneğine...

Sagu, ölen bir kişinin ardından yazılan bir tür ağıt şiiri. Genelde ölen kişinin erdemlerini ve yiğitliklerini konu alır.Sagu, İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ölen kişilerin ardından söylenen şiirlere verilen genel addır. Yuğ diye adlandırılan cenaze törenlerinde okunan ...

Na't, konu olarak İslam dininin son peygamberi Muhammed'i anan ve öven edebi eserlere verilen isimArapçada, "tavsif etmek" anlamında mastar, sıfat ve vasıf mânâsına da isim olarak kullanılır; aynı şekilde Arap gramerinde de, sıfata; na't, mevsûfa; men'ût...

Arapça'dan Türkçe'ye geçmiş bir kelimedir. Arapça ziyade sözcüğünden kaynaklanır.1) Kelime anlamı olarak çoğalması istenilen, artmış anlamına gelir. Günümüzde bu anlamıyla fazla kullanılmamaktadır.2) Bir edebiyat terimi olarak, her dizesine bir küçük dize eklenmiş divan e...

Mersiye, bir edebiyat terimi.Divan edebiyatında ölen bir kimsenin yiğitliğini, cömertliğini iyiliğini, yaptıklarını övmek ve ölümünden duyulan acıyı dile getirmek için yazılan şiir türüne mersiye adı verilir. Mersiyeler genellikle mesnevi ve terkib-i bent nazım biçimlerinde y...

Mahlas, Türk halk edebiyatında, şairlerin asıl adlarının yerine kullandıkları takma ada denir. Halk edebiyatında çok geçerli ve önemli bir gelenektir. Aşıkların çoğunun asıl ismi unutulmuş, mahlasları isim olarak kullanılır olmuştur. Örneğin: Aşık Ruhani'nin asıl adı Mus...

Herhangi bir nesnenin ya da varlığın özellikleri anlatılarak yazılan manzum bilmecelere lugaz (veya lügaz) denir. Dha çok Divan edebiyatında kullanılmıştır.Muamma ile birlikte çok kullanılan bir söz oyunudur. Muamma'dan farkı konusunun daha geniş olmasıdır.Çoğunlukla soru biçi...

Hüsn-i tahallûs, bir Divan edebiyatı terimi.Divan edebiyatında şairlerin genelde mahlasları vardır. Şairler zaman zaman bu mahlasları kaleme aldıkları eserlerin içinde de bir sözcük olarak kullanırlar. Şair, bazen mahlası anlamı itibariyle bazense isim olarak kullanır. Şairi...

Hezliyat, bir divan edebiyatı terimi, nazım türü.Alaylı bir dille kaleme alınmış nazım türüdür. Kaba şakalara, taşlamalara ve sövgülere yer verilir....

Hâbname, Rüya kitabı.Herhangi bir olayı, düşünceyi veya kişiyi sanki rüyada görmüş gibi anlatılarak yazılan eserlere Habname denmektedir. Örnek olarak Şeyhi'nin Habname, Ziya Paşa ile Namık Kemal'in de Rüya isimli eserleri verilebilir....

Fabl içinde bir ders ya da öğüt bulunan öyküdür. Yazar genellikle bu dersi öykünün sonunda, 'gülme komşuna, gelir başına' gibi bir cümleyle özetler.Fablların kahramanları genellikle havyanlardır. Ama bu hayvanlar insanlar gibi düşünür, konuşur ve tıpkı insanlar gibi davran�...