Uyak
Uyak türleri
Uyaktaki ses sayısına göre
Yarım uyak
Yarım uyak, dize sonundaki tek ünsüz benzerliğine dayanan uyak türüdür.
Mesutmuş, kocasını seviyormuş,
Kendilerininmiş evleri.
Bir suçlu gibi ezik,
Sana selâm söyledi.
Behçet Necatigil
Burada "evleri" ve "söyledi" (-i) yarım uyak oluşturur.
Tam uyak
Dize sonundaki bir ünlü ile bir ünsüzün ses benzerliğine dayanan uyak türüdür.
Şu ağacın gölgesinde olsun;
Tam kenarında havuzun.
C. S. Tarancı
Burada "olsun" ve "havuzun" (-un) sözcükleri tam uyak oluşturur.
Zengin uyak
Dize sonlarındaki ikiden çok ses benzerliğine dayanan uyak türüdür.
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak...
Ahmet Haşim
Burada "yaprak" ve "ağlayarak" (-rak) sözcükleri zengin uyak oluşturur.
Uyakların dizelerdeki düzenlerine göre
Düz Uyak
Bir dörtlüğün bütün dizelerinin biribiriyle uyaklı,ya da ilk üç mısra biribiriyle uyaklı dördüncü dize serbest şekilde olmasıdır.
a Elif'in uğru nakışlı
a Yavru balaban bakışlı
a Yayla çiçeği kokuşlu
b Kokar Elif Elif diye
Karacaoğlan
Sarma uyak
Bir dörtlüğün birinci ve dördüncü dizelerinin kendi arasında, ikinci ve üçüncü dizelerinin kendi arasında uyaklı olmasına dayanan uyak türüdür.
a Balkonlara, yalılara dalar düşünürüm
b O günler uzaklaşan yelkenlerin peşi sıra
b Akan bulutlar gibi geçmiş: ne iz, ne hâtıra!
a Sır şimdi bunca güzel hayat, güzel ölüm!
Necati Cumalı
Çapraz uyak
Bir dörtlüğün birinci ve üçüncü dizelerinin kendi arasında, ikinci ve dördüncü dizelerinin kendi arasında uyaklı olmasına dayanan uyak türüdür.
a Ne doğan güne hükmüm geçer,
b Ne halden anlayan bulunur;
a Ah aklımdan ölümüm geçer;
b Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur.
C. S. Tarancı
Uyakların dizelerdeki bulunma yerlerine göre
İç uyak
Dizelerin ortasında bulunan uyaktır.
Şeb-i hicran yanar cânım döker kan çeşm-i giryânım
Uyarır halkı efganım kara bahtım uyanmaz mı.
Fuzulî
Burada "cânım" ve "efganım" (-an) sözcüklerinde iç uyak görülmektedir.
Baş uyak
Dizelerin başında bulunan uyaktır.
Gönlümüz bağlandı zülfün teline
Alınmaz gözleri mestim alınmaz
Sencileyin cevredici kuluna
Bulunmaz gözleri mestim bulunmaz.
Gevheri
İkinci dizedeki "alınmaz" ile dördüncü dizedeki "bulunmaz" sözcükleri baş uyak oluştururlar.
Özel durumlar
Tunç uyak
Bir dizenin son sözcüğünün, bir diğer dizenin son sözcüğünde geçmesine dayanan uyak türüdür.
Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı.
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
M. A. Ersoy
Burada "tanı" ve "yatanı" sözcükleri tunç uyak oluşturur.
Cinaslı uyak
Ses bakımından aynı ama anlamca farklı sözcüklerden ya da söz öbeklerinden oluşan uyak türüdür.
Dönülmez akşamın ufkundayız. Vakit çok geç:
Bu son fasıldır ey ömrüm, nasıl geçersen geç.
Yahya Kemal
Görüşün Nedir?