Rüzgarlar

YB'dan AB'a doğru meydana gelen hava hareketine RÜZGAR denir. Rüzgarı oluşturan temel faktör Basınç Farkıdır.

Rüzgarın hızı; Hava kütlesinin bir saniyede kaç metre ilerlediğini ifade eder. Anemometre rüzgarın hızını ölçer.

Rüzgarın Hızını Etkileyen Faktörler
· Merkezler arasındaki basınç farklılığı ; basınç farkı arttıkça rüzgarın hızı da artar.
· İki basınç merkezi arasındaki mesafe ; mesafe az ise rüzgar şiddetli eser.
· Yeryüzü şekilleri ve sürtünme ; rüzgarlar dağlar arasında, vadilerde ve boğazlarda hızlı eserler.
· Yeryüzünde yükseldikçe rüzgarın hızı artar.

Rüzgarın hızı arttıkça ;
1. Buharlaşma artar,
2. Toprak erozyonu artar,
3. Dalga yükseltisi artar,
4. Nisbi nem azalır.

Rüzgarın Sapması; Dünyanın batıdan doğuya doğru dönmesinden dolayı rüzgarlar KYK'den hareket yönünün sağına, GYK'de hareket yönünün soluna sapar.
· Rüzgarı saptıran bu güce koriyolis etkisi denir.
· Koriyolis etkisi ekvatordan kutuplara doğru artar.

Rüzgarın Sıcaklığı ve Nemliliği;
· Karadan esenler; Yazın sıcak, kurudur. (bağıl nemi düşüktür) Kışın soğuk, kurudur.
· Denizden esenler; Yazın serin, nemlidir. (Bağıl nemi artırır) Kışın ılık, nemlidir.
· Yüksek enlemlerden esenler; soğuk olur
· Alçak enlemlerden esenler; sıcak olur

Rüzgarın Yönü; Bulunduğumuz yere göre rüzgarın geldiği yöne rüzgar yönü denir.

· Rüzgarın Yönünü Etkileyen Faktörler;
1. Basınç merkezinin yeri
2. Dünyanın günlük hareketi
3. yer şekillerinin uzanışı
4. dünyanın yörünge hareketi
Bir yerde rüzgarın yıl içinde en fazla estiği yön o yerdeki yeryüzü şekillerinin uzanış yönüne bağlıdır.

Rüzgarın frekansı; Rüzgarın belli bir sürede esiş sayısını belirler. Rüzgar gülü bölgenin belirli sürelerde aldığı rüzgar yönlerini gösterir.

YERYÜZÜNDEKİ RÜZGARLAR

SÜREKLİ RÜZGARLAR:

A) Alizeler; 30 DYB alanlarından ekvatordaki TAB alanına doğru esen rüzgarlardır.
· Rüzgarlar arasında en düzenli ve sürekli esenidir.
· Kıtaların doğu kesimlerine yağış bırakırlar.
· Ticaret rüzgarları olarak bilinirler.
· Okyanus akıntılarının oluşumunu sağlarlar.
· Ters alizeler 30° enlemlerde kuraklığa neden olurlar. (çöl)

B) Batı Rüzgarları :
· 30° DYB alanlarından 60° DAB alanları arasında eser.
· Orta kuşakta karaların batısına yağış bırakır.
· Ilıman okyanus ikliminin oluşmasına neden olurlar.
· Türkiye'de etkili olan sürekli rüzgarlardır.

C) Kutup Rüzgarları :
· 90° TYB alanlarından 60° DAB alanlarına doğru esen rüzgarlardır. Estikçe ısınan rüzgarlardır.
· Kutup rüzgarlarının oluşturduğu yağışa Kutbi Cephe Yağışı denir.

DEVİRLİ (MEVSİMLİK) RÜZGARLAR:
Kara ve denizlerin mevsimden mevsime farklı ısınıp soğumalarından doğan devirli rüzgarlardır. G.D. Asya'da, Avusturalya'da, Gine Körfezinde, Meksika Körfezinde ve Orta Amerika'da görülür.

A) Yaz Musonu :
Yazın karalar çabuk ısınır. Alçak basınç alanı ile kaplanır. Denizler de daha serin olduğu için yüksek basınç alanı durumundadır. Rüzgarlar böylece denizlerden karaya eser. Bu nedenle yaz musonu estiği karaya yağış bırakır.

Yaz musonu ===> 
B) Kış musonu :
Kışın karalar daha soğuk YB alanı, denizler serin AB alanı durumundadır. Bu nedenle rüzgarlar karadan denize doğru eser. (Endonezya, Japonya, Filipin ada.) Yağış bırakır.
Kış musonu ===>
Not: 6 ayda bir yön değiştirir.

YEREL RÜZGARLAR :

Yerel rüzgarların etki alanı dar, esiş süreleri kısa ve kısa zamanda birbirinin ters yönünde eserler.

A) Meltemler :
· Günlük sıcaklık ve basınç farklarından oluşurlar.
· Etki alanları dardır.
· Yağış oluşturmazlar
· Sabah ve akşam hızlı eserler.

Deniz ve Kara Meltemleri : Gündüz karalar AB alanı, denizler serin YB alanı durumundadırlar. Bu nedenle rüzgar denizden karaya doğrudur. Gece bu durumun tam tersidir.


Vadi ve Dağ Meltemleri :

B) Sıcak Yerel Rüzgarlar :

Fön Rüzgarı : Bir yamaçta yükselen hava kütlesinin diğer yamaçta alçalmasıyla oluşan rüzgardır. Yamaçtan inen hava kuru olduğundan 100m'de 1C° sıcaklık artar. İsviçre'de Alplerde, Türkiye'de Karadeniz ve Toroslar'da görülür.



· Sirokko : Cezayir, Tunus, İspanya ve İtalya'da
· Hamsin : Mısır ve Libya'da
· Samyeli (Samum) : G.doğu Anadolu'da
· Lodos : Ülkemizde güneybatıdan eser. nemlidir.(Anadolu'da kışın soğuk, kuru)
· Kıble : Ülkemizde Güneyden esen sıcak rüzgarlardır.


C) Soğuk Yerel Rüzgarlar :
· Mistral : Fransa'da
· Bora : Dalmaçya kıyılarında
· Kriwetz : Romanya'da
· Poyraz : Ülkemizde kuzeydoğudan
· Yıldız : Ülkemizde kuzeyden
· Karayel : Ülkemizde kuzeybatıdan (kuru rüzgar)

- Tropikal Siklonlar :
1. Tayfun : Asya'da Hint ve Büyük Okyanus kıyılarında
2. Hurricane : Meksika Körfezi'nde
3. Tornade : Orta Amerika'da