Türkçe Bilgi , Ansiklopedi, Sözlük

Çeşitli konularda makaleler içeren ve kullanıcıların yorum yazarak bilgi eklediği genel bilgi ve başvuru sitesi

Youtube

Kanalımıza abone oldunuz mu?

Youtube kanalımıza abone olarak hem sitemize destek olabilirsiniz hem de bilgilendirici videolarımızdan haberdar olabilirsiniz.

Hemen Abone Ol!

İletişim Bilgisi

Aşağıdaki bilgileri kullanarak site hakkında bize ulaşbilirsiniz

Telefon: +90 536 686 91 70

[email protected]

Budama ve Elle Uç Alma

Yaprak döken bitkilerin budanması ve elle alınması bonsainin önemli bir unsurudur. Bu ağacın güzel görünümü için elzem olan; bitkiye güzel bir şekil verme ve hoşa giden bir taslak oluşturma yoludur. Çoğu insan bunun nasıl yapılacağını uyguladıkları tekniğin ardındaki büyüme prensiplerini idrak etmeksizin ezbere öğrenirler.

Budama - Elle Uç Alma Karşılaştırma
Gelin önce budamanın aksi olarak elle uç almanın işlevini tartışalım. Budama (dallardan bahsediyoruz) dalları şekillendirmede, dalların yönünü değiştirmede ve gittikçe inceler dal yapısı oluşturmada kullanılır. Bunların hepsi istediğin yöne uzamakta olan bir sürgünün gerisinden budamayla yapılır. Bu genellikle be genellikle kesilecek bir çok boğumu olan bir filize ya da odunsu büyük bir dala yapılır. İtinayla yaptığınız sürece bunu çukur kesicilerle mi, parmaklarınızla mı, budama makası ile mi ya da elektirikli testere ile mi yaptığınız önemli değil. Elle uç almak bazı özel türlerde çok ince dallarda yukarıda bahsettiklerimizi başarabilse de, elle uç alma dediğimizde dallanma ve ince dalların oluşmasından bahsediyoruzdur. Tüm dalların kabaca elle alınması bittikten sonra geriye kalan tek şey dallanma için özenli bir çalışmadır. Bu, büyüyen dalın ucunun genellikle üç boğumu olan bir filizin iki boğumunun kesilmesiyle (boğum sürgünün ya da yaprakların büyümeye başladığı yere denir) gerçekleştirilir. Bu iki işe yarar: 1) dalları kısaltır. 2) tepedeki hakimiyeti kırınca gerisindeki filizleri serbest bırakır. Filizler son, uç filizden salgılanan oksin isimli hormon etkisiyle sürmekten alıkoyulmuş olur. Şimdi kalan filizler ve bunun arkasında kalanlar açmaya hazırdır.

Sonuç uçtaki filizin alınmasıyla yahut 2 veya 3 filizin kaldırılmasıyla bu kökten gelişen geriye kalan bir çok filizin açması daha kolay hale gelir. Yeni uç filizin hormon salgılamaya başlamasından ve gelişimi durdurmasından önce genellikle bir ya da 2 filiz açmaya başlar. Nitekim boğum sayısını arttırmak suretiyle düzgün gelişen bir filiz elde ettiğiniz zaman kısa boğumları olan, çatal şeklinde ve dallanan iki sürgününüz olacaktır.

Kısa Boğumlar Oluşturma
Yukarda arttırmaktan bahsettim çünkü çoğü insanın gözlemlemekten rahatsızlık duymadıkları şey (en azından ben hiç bahsedildiğini duymadım) gelişen filizin (budanarak yapılmış olan) ilk 2 ya da 3 boğumunun diğer gelişen filizlerin boğumlarından kısa olmasıdır. Bir ya da 2 filiz geriden elle uç almayla kısa boğumlar bırakmak ve uzun boğumların gücünü ekarte ederek bu kavramın faydalarını görürüz. Bu, dalları ve yaprakları birbirine yakın duran uçlar olan dalların dış kısımlarına, gövdenin bizzat üstündeki dallar gibi, ulaştığımız sürece çok önemlidir.

Boğum uzunluğu ve aralığı mevsim ve gelişme hızı ile de ayrıca belirlenir. Saksısı yeni değişmiş bitkiler uzun boğumlar şekillendirecektir. Baharda çokca gübrelenmiş bitkiler ya da kışın budanmış olanlar da uzun boğumlar çıkaracaktır. Yaz başında gübrelenen ya da budanan bitkiler ise kısa boğumlar geliştireceklerdir.

Bu bilgilerle donandıktan sonra hedefinize ulaşmak için nasıl şekiller yapacağınıza muktedir olacaksınız. Ama elbette hedefinizin ne olduğunu bilmelisiniz, bu ne yapacağını kestirmek için yeterince ağaç görmemiş tecrübesizler için her zaman en zor kısımdır, her zaman en zor parçadır

Ardısıra ya da Ters
Buna ek olarak türler hakkında bazı bilgi de gereklidir çünkü genelde aynı davranmalarına rağmen tüm odunsular budamaya karşı aynı yanıtı vermezler. Odunsu bitkileri ayırmakta kullanılan bir büyük kriter vardır ki o da yapraklarının arka arkayı mı yoksa ters mi dizilmeleridir. Sıralı olanlar, kendisinden önceki filizden önce son filizde de sürene kadar çalışılması kolaydır. Bu son filizden zayıf olana doğru güçlü bir ana dal ve ikinciden sonuncuya kadar da küçük dalcıklar oluşmasını sağlar. Sadece bunu hatırda tutun kalanı doğa yapacaktır.

Ters yapraklı türlerde 2 filiz tam olarak karşı karşıyadır ve yaklaşık aynı zamanda yaklaşık aynı şekilde gelişir. Eğer düzeltilmezse bu güçlü bir ana daldan ziyade pervane görüntüsü verir, küçük yan dalcıklar ise daha çok bonsai için tercih edilir. Eğer bir filiz gelişirken çimdiklenir kıstırılırsa, bitki sıralı yapraklı türler gibi davranabilir. Aynı şey, tüm çatal dalcıklarının helezon şeklinde şekiller oluşturduğu ve hepsine ayrı ayrı itina göstermek gereken karaçamda çalışırken de uygulanır. Sadece yıllar sonra budama sonucu çatallanma azalacaktır.

Dalları Oluşturma
Dallanma sağlanmadan önce siz bir dal oluşturmalısınız. Dalın ilk bölümünde kaç boğum olduğu hiç önemli değil, önemli olan sizin dalı kesitiğiniz yerden yeni bir sürgün mü verecek yoksa yan bir dal mı oluşacak. Genel olarak bir dalın ucunu keserseniz ya da budarsanız, yeni bir filiz çıkıp da yönün değişmesini engelleyene kadar onun istikametini değiştirirsiniz. Aynısı gövdeyi budamak için de geçerlidir. Eğer düz bir dal isiyorsanız onu kesmeyin. Bunu elle uç çekmeyle de yapabilirsiniz. Baştaki filizi ve yaprağı çekin ve diğer yapraklar ve filizleri yanlız bırakın. Bir sonraki yaprak ve onun bucağındaki filiz şimdi yeşermeye vakıf olandır ve o gelişip yeni bir yön tayin edecektir. Dalın kalanı yaprak verebilir ya da vermeyebilir zaten bu bizi şu durumda alakadar etmiyor. Elle ucu çekilmiş bir dal size düz bir gelişim ve küçük yan dalcıkları olmayan bir bitki temin eder. Her dalın, dalcığın yahut filizin sadece bir ucu olur.

Türleri de Gözönünde Bulundurun
Bilmeniz gereken başka bir şey ise hangi türün nasıl büyüdüğüdür. Mesela çin karaağacı budamaya yanıt olarak nasıl büyür? Buı türler tek filiz bulundurduğu kadar ağaç kabuğu altına yaprak ile dal arasındaki köşeye tepilmiş bir sürü sıkışık filiz öncülüne de sahiptir. Eğer bu bölgeyi keserseniz bu bölgede bir sürü dal oluşur. Bu ilgili türün bir güzelliğidir ayrıca da insanlara gövde şekillenmeden önce merak etmemelerini telkin etmemin çünkü gövdeyi herhangi bir yerinden kabaca keserek bir şekle sokabileceklerinin sebebidir.

Bu türlerde kabaca budama dallardan oluşan bir top oluşturur. Bu dallar çok yumuşak ve sulu, etlidir,sayıca da çoktur. Eğer bunları da budarsanız bitki zayıflar ve budandıkları yerden kururlar. Bırakın 20 -25 cm oluncaya dek büyüsünler, böylece daha da güçlenip yaşama şansı yakalayabilirler. Daha sonra istemedikleriniz kaldırı kalanı ile ne yapacağınızı düşünürsünüz. Eğer birinin belli bir yerden çatallanmasını isterseniz ordan budayın. Göreceksiniz ki bir ağacı şekillendirmeye başlamadan önce onun şeklini düşünmüş olmalısınız.

Yelpazenin diğer ucundaki kayın gibi ağaçlar ise çok keskin sınırlı filizlere sahiptir. Kayın yıl boyunca sadece bir filiz ve yaprak şekillendirir ve genel bir budama baskın filizlerin körelmesine sebep olur. Bu şekilde sürgün istediğiniz yerden filizler köreleceği için elle uç çekerek dal şeklini ve dallanmayı sağlamalısınız.

Son Olarak
Bir bonsai kitabının başında “Bırakın 3 seri filiz versin ve bir ya da ikiden gerisini elle alın” diye bir tavsiyeye rastlayabilirsiniz. İyi bir tavsiye ancak o kadar da kolay değil, yukarıdaki bilgiler ışığında bu kadar da basit olmadığını göreceksiniz. Bilgi güçtür.

Brent Walston
Kaynak: www.evergreengardenworks.com/pruning.htm

Görüşün Nedir?

Karakter Sayacı:
0